Działania Rzecznika Praw Dziecka - a wy jak to oceniacie?

Szanowny Panie,
informuję, że Rzecznik Praw Dziecka podejmował i cały czas podejmuje liczne działania na rzecz ochrony prawa dziecka do wychowywania przez oboje rodziców. Dotyczy to zarówno działań o charakterze generalnym, jak i interwencji podejmowanych w sprawach indywidualnych. Rzecznik wielokrotnie podkreślał, że zapewnienie opieki przez oboje rodziców (jeżeli jest to zgodne z jego dobrem) jest istotnym elementem prawidłowego rozwoju dziecka. Zaburzenie, albo całkowity brak kontaktu dziecka z drugim rodzicem, niejednokrotnie połączony z wykształcaniem u dziecka postaw niechęci czy lęku wobec niego, wpływa niekorzystnie na rozwój psychiczny dziecka, socjalizację oraz przyswajanie prawidłowych postaw i ról społecznych. Lekceważenie prawomocnych orzeczeń sądu oraz poleceń organów wykonujących te orzeczenia, separowanie dziecka od drugiego rodzica narusza nie tylko prawa rodzica, ale w szczególności – prawa samego dziecka i jego najlepiej pojęty interes – poprzez pozbawienie dziecka prawa do korzystania z opieki i prawa do kontaktu (przebywania) z drugim rodzicem.
W marcu 2014 r. Rzecznik Praw Dziecka zainaugurował kampanię pod hasłem „Jestem mamy i taty”, której celem było zwrócenie uwagi społeczeństwa na problem wikłania dziecka w sprawy rozwodowe rodziców oraz stawiania go w sytuacji konfliktu lojalnościowego wobec nich. Kampania przypominała także, że każde dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców. Promowały ją dwa spoty telewizyjne oraz radiowe, działania w prasie, TV i Internecie. Materiały związane z kampanią trafiły do ośrodków pomocowych w całej Polsce, które odpowiedzialne są za szeroko rozumianą pomoc rodzinom w zakresie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych.
W celu zagwarantowania dziecku prawa do wychowania przez oboje rodziców, działająca przy Rzeczniku Praw Dziecka Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego opracowała projekt ustawy, gwarantujący lepszą ochronę praw dziecka w tym zakresie. Ustawodawca przychylił się do propozycji rozwiązań zaproponowanych przez Rzecznika, w efekcie czego, w dniu 29 sierpnia 2015 roku weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2015 r., poz. 1062). Ustawą zmieniono między innymi art. 58 i 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które zlikwidowały automatyzm ograniczania władzy rodzicielskiej jednego z rodziców w przypadku braku porozumienia co do sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem. Utrzymano regułę, że w pierwszej kolejności o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie powinni decydować sami rodzice w drodze porozumienia. W przypadku nieosiągnięcia porozumienia albo, gdy nie będzie ono zgodne z dobrem dziecka, sąd kierując się prawem dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców oraz mając na względzie jego dobro, powinien przede wszystkim rozważyć pozostawienie obojgu rodzicom pełnej władzy rodzicielskiej jako rozstrzygnięcia, które co do zasady najlepiej zapewnia dziecku możność wychowywania go przez rodziców i utrzymywania z nimi kontaktów.
Wskazać należy, że powierzenie jednemu z rodziców wykonywania władzy rodzicielskiej nie pozbawia drugiego z rodziców prawa do osobistego kontaktowania się z dzieckiem. Uniemożliwienie utrzymania właściwego kontaktu osobistego pomiędzy rodzicem a dzieckiem narusza w zasadzie interes małoletniego i może stanowić przyczynę uzasadniającą zmianę prawomocnego postanowienia regulującego wykonywanie władzy rodzicielskiej – tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1977 r., II CRN 204/77.
Podkreślenia wymaga, że przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie stwarzają przeszkód do orzeczenia tzw. pieczy naprzemiennej.
Zgodnie z art. 107 § 2 k.r.o., sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Od okoliczności konkretnej sprawy zależy zatem, czy zachodzi konieczność dokonania wyboru rodzica, któremu należy powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej. Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie oznacza automatycznie, że rodzic, który będzie sprawował władzę rodzicielską w ograniczonym zakresie, ma gorsze kwalifikacje opiekuńcze.
Podkreślić również należy, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera żadnych preferencji dla matki lub ojca w zakresie powierzania pieczy i władzy rodzicielskiej. Praktyka wskazuje, że ojcowie jednak w niewielkim odsetku spraw ubiegają się o powierzenie im pieczy nad dzieckiem. Częściej bywa, że godzą się na sprawowanie tej pieczy przez matkę, występując jednocześnie o wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Z poważaniem
Dyrektor Zespołu Spraw Rodzinnych i Nieletnich
Ewelina Rzeplińska-Urbanowicz